مانوال تراپی یا درمان دستی
واژه ی مانوال تراپی یا درمان دستی به روش های درمانی گفته میشود که درمانگر با استفاده از دست ،تکنیک های خاصی را روی عضلات، تاندون ها،رباط ها و مفصل ها اجرا نماید . بیماران نسبت به درمان های دستی وقتی که با تمرین و آموزش همراه باشد، پاسخ مثبتی می دهند. این کار باعث بهبودی سریع تر و صرف هزینه ی کمتری می شود
درمان دستی گروه وسیعی از انواع تکنیک های پیچیده است که به وسیله ی دست و توسط فیزیوتراپیست های آموزش دیده و با مهارت انجام می شود. این تکنیک ها می تواند شامل متحرک ساختن مفاصل و بافت نرم شود. هدف از درمان دستی، کاهش درد و افزایش عملکرد بافت هدف است
برای مانوال تراپی یا درمان دستی، چهار اثر اصلی پیشنهاد شده است:
مکانیکی
نوروفیزیولوژیکی
بیوشیمیایی
روانشناسی
از لحاظ مکانیکی، حرکت دادن غیر فعال مفصل موجب کشش عضلات، رباط ها و کپسول مفصلی در آن ناحیه می شود؛ همچنین می تواند اتصال غیر طبیعی بافت ها به همدیگر را که در نتیجه ی جراحت و یا التهاب ایجاد شده است، از بین ببرد و در نتیجه دامنه ی حرکتی بافت را افزایش دهد. این بهبودی با وادار کردن بیمار به انجام تمرینات ورزشی خاص ممکن می شود.
اثر درمان دستی بر مکانیسم های نوروفیزیولوژیکی در مقالات تحقیقاتی ذکر شده است. اعتقاد بر این است که درمان دستی می تواند علاوه بر محل جراحت، بر روی سیستم درد واقع در کانال نخاعی، اثر مهارکننده داشته باشد.
از لحاظ بیوشیمیایی دستکاری مفصل موجب فعال شدن سیستم اپیوئیدی درونی می شود.
از لحاظ روانشناسی، درمان دستی باعث می شود که فرد با به دست آوردن نتایج مثیت از این روش، احساس اطمینان و دلگرمی کند. لمس و دستکاری بافت آسیب دیده، به سنجش میزان درد بیمار کمک می کند.
روش های مانوال تراپی یا درمان دستی
درمان نقاط ماشه ای
درمان نقاط ماشه ای، یک تکنیک درمانی دستی است که بر نقاط ماشه ای یا “گره ها” در بافت ماهیچه تمرکز دارد. این نقاط ماشه ای نه تنها باعث درد در محل خود می شوند، بلکه درد را به نقاط دیگر بدن نیز ارجاع می دهند. نقاط ماشه ای قابل درمان هستند.
برای درمان نقاط ماشه ای از دو روش درمانی استفاده می شود .
۱- روش سوزن خشک ؛ در این روش از سوزن هایی مشابه روش طب سوزنی استفاده می شود؛ این سوزن ها داخل نقاط ماشه ای فرو برده می شوند تا در آن محل یک پاسخ التهابی ایجاد شود.
۲- روش دستی:
فیزیوتراپیست از دست های خود برای ایجاد فشار به منظور غیر فعال کردن نقاط ماشه ای استفاده می کند.
هدف از درمان نقاط ماشه ای، از بین بردن درد و آموزش دوباره ی عضلات برای کار کردن عادی بدون درد است. پس از چندین جلسه ی درمانی، ورم و خشکی عضلات و درد عصبی عضلانی کاهش می یابد، دامنه ی حرکتی وسیع تر می شود، تنش و فشار روی بافت کاهش می یابد و جریان خون، انعطاف پذیری و هماهنگی بدن افزایش می یابد.
Manipulation
به حرکت واداشتن مفصل زیر مجموعه ای از درمان دستی است که در آن درمانگر، با یا بدون کمک بیمار، مفصل ها را در مسیرهای خاصی حرکت می دهد تا موجب کشش مفصل و بافت های اطراف آن شود.
در این روش مفصل با سرعت زیاد در محدوده ای بیش از محدوده ی عملکردی فیزیولوژیک یا طبیعی آن و پایین تر از بیشترین حد حرکتی آن، حرکت داده می شود.
مانند سایر شکل های درمان دستی، این روش نیز موجب کاهش درد و بازیابی عملکرد طبیعی مفصل می شود. این اثرات به دلایل زیر ایجاد می شوند:
آزاد شدن کپسول های مفصلی تحت فشار
شل شدن عضلات گرفته
از بین بردن اتصالات اطراف مفصل که در نتیجه ی جراحت یا التهاب ایجاد شده است
بازکردن مفصل های قفل شده
لازم به ذکر است تنها فیزیوتراپیست مجرب و با تجربه میتواند این حرکات را به درستی اجرا نماید و نباید به هیچ عنوان افراد غیر حرفه ای به این کار بپردازند .
MET
تکنیک انرژی عضلانی
این روش بر روی بیماران به منظور طویل کردن عضلات کوتاه شده و یا دچار اسپاسم برای بهبود رباط های ضعیف شده و تقویت عضلات و همچنین برای افزایش دامنه ی حرکتی انجام می شود. تکنیک انرژی عضلانی بر اساس تئوری مهار متقابل انجام می شود. در این تئوری بیان شده است که هنگامی که به مفصل فشار غیر مستقیم وارد می شود، عضلات یک سمت از مفصل به حالت استراحت درمی آیند تا به عضلات سمت دیگر اجازه بدهند که منقبض شوند. این تکنیک اغلب در مورد بیمارانی که دچار اسپاسم عضلانی هستند، به کار می رود.
Myofascial Release
رهاسازی مفصل میوفاشیال یک تکنیک درمان دستی بسیار کارآمد برای کاهش محدودیت حرکتی و فشار وارد بر میوفاشیال است تا درد را کاهش داده و موجب بازیابی حرکت مفصل شویم. تئوری رهاسازی مفصل میوفاشیال به درک کاملی از سیستم میوفاشیال نیاز دارد. فاشیل، یک سیستم تخصص یافته ی بدن است که ظاهری مشابه تار عنکبوت دارد که همه ی قسمت های بدن را به هم متصل می کند.
در حالت سالم و طبیعی بدن، فاشیال، ریلکس است و شکلی موج دار دارد. این بافت توانایی کشش و حرکت بدون محدودیت را دارد. وقتی دچار آسیب فیزیکی، جراحت یا التهاب می شویم، فاسیال، توانایی فعالیت خود را از دست می دهد. این مفصل، سفت شده و محدود می شود و سایر قسمت های بدن را نیز دچار تنش می کند.
روش درمانی ریلکس کردن میوفاشیال باعث کاهش درد و محدودیت و افزایش انعطاف پذیری و حرکت این بافت می شود.
Stretching
کشش عضله یک روش درمانی دستی است که طی آن باید بیمار در وضعیت های خاص درمانی به مدت ۳۰ تا ۹۰ ثانیه بماند تا موجب شل شدن عضله و بافت همبند شود. پس از تعیین نقاط حساس عضله، فیزیوتراپیست، به آرامی در عضله ی آسیب دیده، در وضعیت طبیعی خود کشش ایجاد می کند. این کشش ابتدا باعث کاهش اسپاسم عضله ای که باعث حساس شدن آن ناحیه است، می شود. با کاهش اسپاسم، معمولا درد و تنش موجود در بافت درگیر کاهش می یابد. این امر باعث می شود که مفصل ها حرکت طبیعی خود را به دست بیاورند. همچنین این روش درمانی برای سایر ساختارهای موجود در این ناحیه که تحت فشار قرار گرفته بودند نیز سودمند است.
کشش عضله برای درمان طیف وسیعی از بیماری های ارتوپدی از جمله سردرد، سیاتیک، تاندونیت، درد مزمن گردن و عوارض پس از عمل جراحی موثر است.
Mobilization
تکنیک کاملا تخصصی و مفیدی میباشد که در افزایش دامنه حرکتی مفاصلی که محدود شده اند،کاربرد دارد . انجام این تکنیک در درجات مختلفی امکان پذیر است .
و ریتم و دامنه حرکتی دست فیزیوتراپیست با توجه به مشکل بیمار و فاز بیماری تغییر میکند.
مزایای مانوال تراپی یا درمان دستی
درمان دستی می تواند یک یا چند مورد از مزیت های زیر را برای بیمار به همراه داشته باشد:
• کاهش درد
• افزایش محدوده ی حرکتی
• کاش یا از بین رفتن التهاب بافت نرم
• القای ریلکسیشن به عضله
• تسهیل در تسکین درد
• کاهش اسپاسم عضله
• بهبود گردش خون
• کمک به تخلیه ی موثر تر مایعات از قسمت های مختلف بدن
• کمک به طویل شدن عضله
درمان دستی برای چه بیمارانی مناسب است؟
هر بیماری که دچار درد مفاصل یا عضلات و یا محدودیت حرکتی است، می تواند تحت درمان دستی قرار گیرد. هیچ منع مطلقی در مورد درمان دستی وجود ندارد. با این حال اقدامات مراقبتی زیادی را باید به کار گرفت. این اقدامات در مورد بیماری هایی از جمله: مفاصلی که هایپر موبایل هستند یعنی دامنه حرکتی زیادی دارند، همارتروزیس و بلافاصله بعد جراحی ها ،باید با احتیاط کامل انجام شود .
